In de avond van 8 september 1944 kregen de inwoners van Wassenaar de schrik van hun leven. Op deze fraaie zomeravond klonk om even na half zeven een oorverdovend geraas en gebulder boven het dorp. Aangezien niemand wist waar het geluid vandaan kwam, brak onder de bevolking paniek uit. Mensen vluchtten in doodsangst onder tafels, trappen en in kelders. Winkelpersoneel zocht dekking achter de toonbank en degenen die zich op straat bevonden lieten zich plat op de grond vallen. Zij die in de richting van het geluid keken, zagen tot hun verbijstering twee lange projectielen met een staart van vuur rechtstandig opstijgen, een kronkelige witte streep achterlatend, en op grote hoogte met enorme snelheid in westelijke richting verdwijnen. Deze afgeschoten projectielen met explosieve ladingen waren de eerste raketten die de Duitsers vanuit Nederland afvuurden. Met deze lanceringen was een nieuw offensief tegen Engeland begonnen met een wapen dat de Duitsers Vergeltungswaffe 2 ofwel V-2 noemden.
Vanaf de hoek Konijnenlaan, Koekoekslaan en Lijsterlaan was een raket gelanceerd, die vijf minuten later in Stavely Road in de wijk Chiswick van het Londense gebied Hounslow zou neerstorten. Vrijwel gelijktijdig werd een tweede V-2 gelanceerd vanaf de kruising Koekoekslaan met de Schouwweg. Het gevolg van de eerste raket: twee doden en twintig gewonden.
Hoek Konijnenlaan met Koekoekslaan, plaats van de eerste V2-lancering in Nederland, met de uiterst bescheiden plaquette. (foto Kees Neisingh)
De ontwikkeling van de nieuwe wonderwapens, later de V-wapens genoemd, was een logisch gevolg van de technologische race die in de Tweede Wereldoorlog op volle toeren gaande was. Het doel was om met kruisvluchtwapens en ballistische raketten strategisch belangrijke doelen ver in vijandelijk gebied te kunnen uitschakelen.
De V-1 was een onbemand straalvliegtuig met een redelijk zware bom aan boord die met een vooraf ingestelde richting en vliegduur met hoge snelheid op zijn doelgebied afging. Vanaf medio juni 1944 werden de V-1’s vanaf de diverse lanceerbanen op Engeland, en later Antwerpen afgevuurd.
De V-2 was een ballistische raket, ook met bom, die verticaal werd gelanceerd vanaf een verplaatsbaar platform. Ook de V-2 was niet bestuurbaar maar moest op basis van de afgestelde gegevens een bepaald ballistisch traject afleggen.
Omdat zowel de V-1 als de V-2 onvoldoende nauwkeurig te richten waren, was de inzet voornamelijk bedoeld om de vijandelijke bevolking te demoraliseren. En omgekeerd om de eigen burgers enige moed in te spreken. Immers, de geallieerden hadden met hun bombardementen op Duitse steden eveneens het oog gericht op het ondermijnen van het moreel van de Duitse bevolking. Vandaar de V van vergelding.
Wassenaar-Zuid werd door de Duitsers geheel ontruimd.
Wassenaar was vanwege de diverse lommerrijke landgoederen een ideale plek voor het ongezien kunnen verzamelen, assembleren en afvuren van de V-2’s. Het gevolg hiervan is geweest dat de geallieerden met allerlei middelen naarstig op zoek gingen naar deze lastig te vinden plekken. Dat leidde tot veelvuldige beschietingen en het mislukte bombardement op het Haagse Bos (3 maart 1945). Tientallen burgers, inwoners van Wassenaar en passanten, kwamen om het leven en honderden werden gewond.
Op 21 mei 1946 meldde politieman Hitzert aan de burgemeester; ‘op het wegdek van de Rust en Vreudglaan, tussen de Schouwweg en de Backerhsagenlaan is nog een teeken zichtbaar van een afgeschoten V2 projectiel in oorlogstijd.’ Het projectiel werd vandaar gestart tussen 8 en 17 september 1944. Hitzert stelde voor om het merkteken te verduidelijken, ‘Toch zou het mijns inziens een goede gedachte zijn om voor het nageslacht bovenbedoeld teeken zichtbaar te houden. Opdat het wete wat de vijand ons en onze bondgenooten in den tweede wereldoorlog heeft aangedaan.’
De directeur van gemeentwerken adviseert de burgemeester: ‘het is wel een aardige gedachte’. Op 17 juni gaat het college van B&W akkoord. Daarna is er niets meer van dit voorstel vernomen.
De tijd was er niet rijp voor.
In 1994 deed de Stichting Wassenaar ’40-’45 een soortgelijk voorstel aan burgemeester Schoute, nu voor de locatie Hoek Schouwweg met Koekoekslaan.
Tien jaar later werd er een wel zeer bescheiden plaquette geplaatst. De onthulling vond plaats op 8 september 2004 (zestig jaar na de lancering) door de Britse ambassadeur en burgemeester van den Muijsenberg. Een deputatie uit Chiswick (het doel van die eerste V2) was aanwezig.
De bezoeker zal – als hem het object al opvalt – door de tekst niet veel wijzer worden. (Foto: Kees Neisingh)