Begin april 1945 overleed een Wassenaarse jongen van 17 jaar in Berlijn. Hoe hij daar terechtkwam is onbekend. Was het gedwongen arbeid of vrijwillige dienst bij de Duitsers? De familie weet er nog steeds niet het fijne van. Een andere jongeman zat diep in het verzet, de 26-jarige Joris Cornelis Smalt. Na zijn arrestatie werd hij in het dwangarbeiderskamp Nordhausen ondergebracht en in Mittelbau-Dora tewerk gesteld bij de productie van V2-raketten. Deze wapens werden ook vanuit Wassenaar, niet ver van zijn ouderlijk huis aan de Oud-Wassenaarseweg gelanceerd. Smalt overleed begin april. In diezelfde tijd trokken de V2-troepen met hun raketten weg uit Wassenaar. Daarmee viel de dreiging van Britse luchtaanvallen grotendeels weg. Er zou tot de bevrijding nog maar één stevige luchtaanval op Wassenaar komen.
Eén van de directeuren van het familiebedrijf Pander was NSB-er . Hij koos de zijde van de bezetter en produceerde zweefvliegtuigen en vliegtuigonderdelen voor de Duitsers. De 41-jarige Wassenaarder Philip Willem Pander, mededirecteur van Pander, was daarentegen leider van het Friese verzet. Hij werd door de Duitsers opgepakt en begin april 1945 in Katerveer-Hattem gefusilleerd.
De Wassenaarse burgemeester, baron Van Wijnbergen, was door de bezetter in augustus 1942 ontslagen en vervangen door de NSB-er Jhr. De Blocq van Schelting. De politiechef van Wassenaar, inspecteur Fogteloo, was door de Duitsers op verdenking van verzetsactiviteiten gearresteerd. Eeind 1943 werd Buskens korpschef van politie. Hij was eveneens lid van de NSB.
Terwijl de meeste bewoners hunkerden naar het einde van de bezetting, droomden deze beide nationaalsocialisten nog van een ideale toekomst, zoals een deel van onderstaande warrige afscheidsbrief van de burgemeester van 3 april 1945 illustreert [Buskens zou naar Leiden worden overgeplaatst].
Kennis van het politievak is een eerste vereischte, doch dit alleen is niet voldoende om leiding te geven in deze revolutionnaire tijden. In de moeilijkste periode ven onze geschiedenis wordt van diegenen, die geroepen worden om leiding te geven, geeischt, dat zij de tucht, de orde en de discipline weten te handhaven eenerzijdse, terwijl anderzijds karaktereigenschappen bepalend zijn. Vooral tegenwoordig beslissen niet de omstandigheden over ons leven, maar wel het gebruik, dat het karakter van de levensomstandigheden weet te maken.
Hoe grooter en sterker een karakter is en hoe hooger ook het zedelijk peil is, waarop dit staat, des te eenvoudiger zal de mensch staan in zijn betrekkingen tot de maatschappelijke verhoudingen en des te meer zal hij weerstand kunnen bieden aan de geestelijke inzinking, waardoor de tijd waarin wij thans leven, wordt gekenmerkt.
De Burgemeester-Politiegezagsdrager van Wassenaar,
Op 7 mei 1945, 34 dagen na het schrijven van deze brief, zaten schrijver en geadresseerde samen opgesloten in een cel van het politiebureau aan de Van Zuylen van Nijveltstraat…….
Raadhuis De Paauw, 22 december 1943. De installatie en beëdiging van de NSB-korpschef van politie (links) door de burgemeester in NSB-uniform met omgehangen ambtsketen en opvallend hoofddeksel. (Foto: Archief Stichting Wassenaar ’40-’45)